Γιατί δε θα αρκούσε ένα “σας συγχωρώ”
Σήμερα, Μεγάλη Παρασκευή, μεταφέρω κάποιες αξιόλογες σκέψεις όπως τις διατύπωσε ο Π. Κανταρτζής πρίν λίγες μέρες στο μπλόγκ της Α’ Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας στην Αθήνα:
Στο σύντομο αυτό σημείωμα, που πρέπει να διευκρινίσω ότι δεν αποτελεί μία θεολογική πραγματεία αλλά μερικές σκέψεις που σαφώς δεν καλύπτουν κάθε πτυχή του θέματος, θα δούμε το πώς απαντά το ερώτημα αυτό ο απ. Παύλος στην Κολοσσαείς 2. Διαβάζουμε λοιπόν: «Κι εσάς, που ήσασταν νεκροί εξαιτίας των αμαρτιών και της ειδωλολατρίας σας, ο Θεός σάς ζωοποίησε μαζί με το Χριστό. Μας συγχώρησε όλα τα παραπτώματα. 14 Κατήργησε το χρεόγραφο με τις διατάξεις του, που ήταν εναντίον μας, και το έβγαλε από τη μέση καρφώνοντάς το στο σταυρό. 15 Αφαίρεσε τη δύναμη που είχαν οι δαιμονικές αρχές και εξουσίες και τις διαπόμπεψε, σέρνοντάς τες νικημένες στο θρίαμβο του σταυρού του Χριστού.»
Βλέπουμε λοιπόν ότι η συγχώρηση για την οποία μιλά στο εδ. 13 στέκεται δίπλα σε δύο ενέργειες που έγιναν στον Σταυρό. Η πρώτη είναι στο εδ. 14 και αφορά στο ότι ο Ιησούς «κατήργησε το χρεόγραφο που ήταν εναντίον μας» και η δεύτερη είναι στο εδ. 15 που αφορά στο ότι «αφαίρεσε τη δύναμη που είχαν οι δαιμονικές αρχές». Η ορθόδοξη θεολογία τονίζει το δεύτερο, την νίκη και τον θρίαμβο ενώ η διαμαρτυρόμενη επιμένει να προτάσσει το πρώτο. Να προτάσσει δηλαδή τον σταυρό ως το αναγκαίο έργο για να έχει νόημα η προσφορά της συγχώρησης. Ο Θεός λοιπόν δεν είπε απλά στον άνθρωπο «σε συγχωρώ» επειδή υπήρχε κάτι που έπρεπε να τακτοποιηθεί. Υπήρχε ένα χρεόγραφο, ένα χρέος, μια οφειλή. Τι είναι όμως αυτό το χρέος και σε ποιον το χρωστάμε; Στα ερωτήματα αυτά δόθηκαν διάφορες απαντήσεις.
Μία αρκετά δημοφιλής απάντηση, τουλάχιστον στους πρώτους αιώνες στην Χριστιανική Ανατολή, ήταν ότι το χρέος ήταν προς τον Διάβολο. Ο Ωριγένης την διατύπωσε αρχικά και οι Καππαδόκες την αναδιαμόρφωσαν και αναδιατύπωσαν.
Παράλληλα αναπτύχθηκε όμως και μια άλλη παράδοση που είτε υποστήριζε ότι το χρέος ήταν προς τον Θεό ή δεν έμπαινε καν σε αυτή τη συζήτηση. Εδώ θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τον Μέγα Αθανάσιο ο οποίος στο ερώτημα γιατί ο Θεός δεν είπε απλά ένα «σε συγχωρώ» απαντά με το να αναφέρει ότι η αμαρτία του ανθρώπου έφερε ως συνέπεια τέτοια καταστροφή που ήταν αναγκαίο ο Χριστός να έρθει για να την αντιμετωπίσει. Με άλλα λόγια ο Θεός συγχώρεσε τον άνθρωπο αλλά έπρεπε να αποκατασταθεί η ζημιά που η αμαρτία έφερε. Ένα παράδειγμα ίσως βοηθήσει. Ας υποθέσουμε ότι ο γιος μου παίζοντας σπάει το τζάμι του γείτονα. Εγώ τον συγχωρώ. Όμως παραμένει μία εκκρεμότητα, κάτι πρέπει να γίνει με το τζάμι. Κάποιος πρέπει να πληρώσει τα σπασμένα. Αυτό λοιπόν κάνει ο Χριστός.
Καθώς όμως προχωρούμε μέσα στον Μεσαίωνα μία άλλη άποψη διατυπώθηκε από τον Άνσελμο, Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι. Σύμφωνα με αυτήν η αμαρτία είναι μία προσβολή προς την τιμή του Θεού. Η προσβολή αυτή είναι «θεϊκών» διαστάσεων. Υπάρχει λοιπόν ένα χρέος απέναντί Του που μια ανθρώπινη συγγνώμη και μετάνοια δεν αρκεί να το καλύψει. Έτσι ο Σταυρός είναι η πληρωμή αυτού του χρέους.
Ο Λούθηρος πήρε αυτή την αντίληψη και την έφερε πιο κοντά στον απ. Παύλο. Για αυτόν η προσβολή δεν είναι ενάντια στην τιμή του Θεού αλλά στην δικαιοσύνη Του. Για να επιστρέψουμε στην προς Κολοσσαείς θυμόμαστε ότι υπάρχει ένα «χρεόγραφο» που γεννά μια εκκρεμότητα. Ο Θεός συγχωρεί με το να τακτοποιεί αυτό το χρέος. Τι είναι αυτό το χρεόγραφο; Η πιο πιθανή ερμηνεία είναι ότι αφορά κάθε παράβαση του θείου νόμου. Κάθε παράπτωμα λοιπόν δημιουργεί μία έλλειψη, ένα χρέος. Η δικαιοσύνη του Θεού που εκφράστηκε με τον νόμο Του απαιτεί λοιπόν την πληρωμή αυτού του ηθικού χρέους.
Μήπως όμως έτσι κάνουμε τον Θεό «νομικιστή»; Μήπως αντιλαμβανόμαστε την δικαιοσύνη με έναν τρόπο σχεδόν μηχανιστικό και απρόσωπο. Μήπως η δικαιοσύνη είναι κάτι έξω και πάνω από τον Θεό ώστε να Τον εξαναγκάζει και να υποχρεώνει να κάνει κάτι, ενώ η καρδιά του του λέει να κάνει κάτι άλλο; Ή μήπως, ακόμη χειρότερα, κάνουμε έτσι τον Θεό «στυγνό μαυραγορίτη» που κρατά το τεφτέρι με τα οφειλόμενα; Μήπως τον φανταζόμαστε να κάνει όλη την ώρα λογαριασμούς: 5 για τα ψέματα, 3 για τον μη εκκλησιασμό σου, 8 για τις αμαρτωλές σκέψεις σου … σύνολο… πλήρωνε!
Ας δούμε ξανά προσεκτικά το εδ. 14: «ἐξαλείψας τὸ καθʼ ἡμῶν χειρόγραφον τοῖς δόγμασιν ὃ ἦν ὑπεναντίον ἡμῖν, καὶ αὐτὸ ἦρκεν ἐκ τοῦ μέσου προσηλώσας αὐτὸ τῷ σταυρῷ·» Δείτε ότι έχουμε έναν πλεονασμό εκφράσεων. Το χειρόγραφο είναι «καθ’ ημών» αλλά είναι και «υπεναντίον ημίν». Οι μεταφράσεις δυστυχώς εξαφανίζουν το «υπεναντίον» καθώς το θεωρούν πλεοναστικό. Όμως σύμφωνα με τα ερμηνευτικά υπομνήματα, η έκφραση «καθ ημών» δηλώνει εναντίωση ενώ η δεύτερη «υπεναντίον ημών» μπορεί να έχει να την έννοια ενός εμποδίου που φράζει το δρόμο μας. Αν ενώσουμε αυτό μαζί με την φράση «εκ του μέσου» τότε έχουμε μία χρήσιμη εικόνα. Το χρέος δεν ήταν μία ψυχρή οφειλή που απλά χρωστούσαμε αλλά ήταν ένα εμπόδιο που έφραζε το δρόμο για να έχουμε σχέση με τον Θεό. Κι αυτό επειδή η δικαιοσύνη δεν είναι κάτι ξένο και εξωγενές στον Θεό. Είναι πτυχή της αγάπης Του. Ο ύμνος της αγάπης στην Α’ Κορινθίους 13 μας λέει ότι η αγάπη «δεν χαίρει εις την αδικία, συγχαίρει δε εις την αλήθεια». Δεν είναι λοιπόν η δικαιοσύνη κάτι αντίθετο που πρέπει να συμβιβαστεί με την αγάπη του Θεού. Είναι έκφραση της αγάπης του Θεού. Ο Θεός αγαπά ταυτόχρονα μισώντας την αδικία αλλά επίσης ποθώντας σχέση με τον αμαρτωλό.
Η οφειλή που γεννά η αμαρτία δεν είναι μία νομικίστικη υποχρέωση που ο αμαρτωλός οφείλει γενικά και αόριστα. Είναι η απέχθεια που η αγάπη του Θεού νιώθει σε κάθε τι που αμαυρώνει το πλάσμα του. Κατά συνέπεια, μία αγάπη που απλά θα έλεγε «σε συγχωρώ» προσπερνώντας έτσι απλά την αμαρτία δεν θα ήταν αγάπη αλλά αναισθησία. Αν ο Θεός απλά έλεγε «σε συγχωρώ» ξεχνώντας την απαίτηση της δικαιοσύνης Του τότε θα ευτελίζονταν η έννοια της αμαρτίας και το χειρότερο από όλα θα γινόταν φτηνή η χάρη! Το ευαγγέλιο δεν είναι ότι ο Θεός τα βρήκε με τον εαυτό Του και έτσι βρήκε τον τρόπο να προσπεράσει και να αγνοήσει τις αμαρτίες μας. Το ευαγγέλιο είναι ο Θεός εν Χριστώ πρόσφερε τον εαυτό Του πάνω στον Σταυρό και έτσι μας συγχώρεσε αγαπώντας μας με μία αγάπη που μισεί την αδικία αλλά που ταυτόχρονα ουδέποτε εκπίπτει!
Σχόλια