Κοινή ευθύνη για μια δίκαιη κοινωνία
Πρωτοβουλία
του Συμβουλίου της Ευαγγελικής Εκκλησίας στη Γερμανία και της Διάσκεψης των
Γερμανών (Καθολικών) Επισκόπων για μια ανανέωση της οικονομικής και κοινωνικής τάξης.
Με τη δήλωσή τους αυτή οι προκαθήμενοι των δύο εκκλησιών στη Γερμανία, επιδιώκουν τον κοινωνικό διάλογο με στόχο μια νέα οικονομική και κοινωνική τάξη. Το μοντέλο της οικονομίας της αγοράς έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό, όμως η αγορά χρειάζεται ένα ηθικό πλαίσιο για την προστασία του ελεύθερου και θεμιτού ανταγωνισμού, αλλά και για την προστασία των δημόσιων αγαθών και του περιβάλλοντος.
Το κείμενο δεν εξαιρεί θέματα όπως το μέλλον των συντάξεων, τη δημογραφική εξέλιξη, την εκπαίδευση καθώς και την οικολογικά αειφόρο ανάπτυξη. Μερικοί κριτικάρουν την τοποθέτηση των εκκλησιών ως συμβιβαστική, λόγω των θέσεών τους μεταξύ υπέρ και κατά του επιχειρηματικού κατεστημένου στη χώρα. Γεγονός είναι ότι αυτή η δήλωση από κοινού είναι σημαντική για τον εκκλησιαστικό χώρο αλλά και μια πρόκληση για δράση στον πολιτικό χώρο. Μεταφέρουμε τις 10 θέσεις της δήλωσης συνοπτικά:
1. Κοινή ευθύνη σημαίνει οικονομική ανάπτυξη στην υπηρεσία του ανθρώπου:
«Οικονομικές δραστηριότητες - επιχειρηματικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένων και των συναλλαγών στις χρηματοπιστωτικές αγορές - δεν είναι αυτοσκοπός και ποτέ δεν πρέπει να ερμηνεύονται ως ιδιοτελής σκοπός. Στόχος τους πρέπει να είναι η ανθρώπινη ανάπτυξη, η εξάλειψη της φτώχειας, η απόκτηση νέων ουσιαστικών ανέσεων καθώς και η ανάπτυξη του κοινού καλού. Η μεγιστοποίηση του κέρδους με κάθε κόστος δεν μπορεί να αποτελεί ηθικά αποδεκτό αξίωμα - ειδικά όταν δε συνδέεται άμεσα με πραγματικό οικονομικό όφελος» (σ. 16).
2. Κοινή ευθύνη απαιτεί την αειφόρο ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς:
«Όταν, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Γερμανία, ιδρύθηκε η κοινωνική οικονομία της αγοράς, στόχος της ήταν ‘η σύνδεση της αρχής της ελευθερίας της αγοράς με την αρχή της κοινωνικής ισορροπίας’ (Alfred Müller-Armack). … Αποδείχτηκε πως η βασική ιδέα της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς εξακολουθεί να είναι επιτυχής στόχος όχι μόνο από ηθικής σκοπιάς, αλλά και ως προς τη βιωσιμότητα της κοινωνικής επιτυχίας, που σημαίνει: η οικονομική αποτελεσματικότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελούν στόχους εξίσου πολιτικής σημασίας. … Εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για δράση, όπως στη ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών. Εδώ αλλά και σε άλλους τομείς της οικονομίας, χρειαζόμαστε μια ρυθμιστική ανανέωση καθώς και μια ανανέωση της κουλτούρας της ευθύνης.» (σ. 20).
«Προφανώς, δεν έχει ακόμα δοθεί μια επαρκής απάντηση πώς, υπό τις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, μπορεί να οργανωθεί μια καλύτερη και κοινωνικά ισορροπημένη κοινωνική οικονομία της αγοράς στον 21ο αιώνα. Ηθικό μοντέλο θα πρέπει να είναι η όσο το δυνατόν πληρέστερη κοινωνική ένταξη και συμμετοχή όλων των ανθρώπων στη χώρα μας. Αυτό δεν αποτελεί απλά κοινωνική πολιτική με την στενή έννοια του όρου, αλλά ένα ολοκληρωμένο κοινωνικο-πολιτικό έργο της κοινωνίας των πολιτών. … Λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που συνδέονται με τη δημογραφική εξέλιξη δεν επιτρέπεται να αφήσουμε ανεκμετάλλευτες τις δεξιότητες και τα ταλέντα εκατομμυρίων ανθρώπων. Το συναφές ζήτημα της δικαιοσύνης μεταξύ των γενεών θα λάβει ιδιαίτερη σημασία και επείγοντα χαρακτήρα στο προσεχές μέλλον. Αυτοί που τώρα κατέχουν επισφαλείς θέσεις εργασίας ή δεν πρόκειται να λάβουν οποιαδήποτε ιδιωτική παροχή, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να ζήσουν στη φτώχεια σε μεγάλη ηλικία. Ως εκ τούτου, πρέπει να σκεφτούμε, πώς στο μέλλον θα οργανώσουμε την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών» (σ. 21-22).
3. Κοινή ευθύνη σημαίνει ανανέωση ρυθμιστικών και ηθικών προτύπων για την οικονομία:
«Η δημιουργία θεσμών που είναι σε θέση να εφαρμόσουν το νόμο για όλους με τον ίδιο τρόπο αποτελεί ευθύνη του κράτους. Αυτό σημαίνει ότι τα εν λόγω ιδρύματα, της εποπτείας του τραπεζικού τομέα και της φορολογικής διοίκησης, πρέπει να είναι εφοδιασμένα με κατάλληλες δεξιότητες, καθώς και με επαρκείς υλικούς και ανθρώπινους πόρους. Πρόκειται για σφάλματα της κανονιστικής πολιτικής και για ηθικά λάθη όταν οι επιπτώσεις επικίνδυνων επιχειρηματικών πρακτικών δεν θα βαραίνουν τους ιθύνοντες, αλλά τρίτους ή το κοινό. … Ευθύνη σημαίνει, ότι επενδυτές, στελέχη και επιχειρηματίες είναι υπόχρεοι για τις πράξεις τους» (σ. 24-25).
4. Κοινή ευθύνη σημαίνει εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών:
«Τα υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους αποτελούν πρόβλημα, γιατί περιορίζουν την οργανωτική και διαμορφωτική ικανότητα του δημόσιου τομέα σε όλα τα επίπεδα. Αν ένα αυξανόμενο μερίδιο των κρατικών εσόδων πρέπει να δαπανηθεί για την εξυπηρέτηση χρέους, τα κεφάλαια δεν επαρκούν, ώστε το δημόσιο να εκπληρώσει τα επείγοντα καθήκοντά του. Υποφέρουν κυρίως εκείνοι που εξαρτώνται από τις δημόσιες υπηρεσίες. … Με όλες τις απαραίτητες προσπάθειες να επιτευχθεί δημοσιονομική εξυγίανση, η λύση στην ευρωπαϊκή κρίση δεν μπορεί να επιφορτιστεί στις πλάτες εκατομμυρίων ανθρώπων που δεν την έχουν προκαλέσει. Η μείωση του χρέους η οποία επιτυγχάνεται κυρίως εις βάρος των πιο ευάλωτων μελών της κοινωνίας, λόγω μείωσης των απαραίτητων μελλοντικών επενδύσεων, είναι ηθικά απαράδεκτη. Επιπλέον, κατά τη γνώμη μας, ούτε είναι προς το συμφέρον των σημερινών ή μελλοντικών γενεών, να αποτύχει το σχέδιο «Ευρώπη» λόγω εθνικών φιλονικιών δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής» (σ. 28-31).
5. Κοινή ευθύνη σημαίνει βαθειά ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής αειφορίας στην οικονομική δραστηριότητα:
«Η χριστιανική πίστη μας καθιστά υπεύθυνους για τη δημιουργία που μας έχει εμπιστευτεί ο Θεός. Με δεδομένες τις τεράστιες παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις, τα όρια της οικολογικής ικανότητας του πλανήτη έχουν γίνει όλο και πιο εμφανή. Στο επίκεντρο βρίσκεται η κλιματική αλλαγή, η οποία απειλεί την ευημερία των σημερινών και των μελλοντικών γενεών και θέτει σε κίνδυνο το σύνολο της δημιουργίας. … Ταυτόχρονα η πορεία της οικονομικής ανάπτυξης πρέπει να απανεξαρτητοποιηθεί από μια περαιτέρω υπέρ- κατανάλωση πόρων και του περιβάλλοντος, προκειμένου να περιοριστεί η απειλή της κλιματικής αλλαγής» (σ. 34-35).
6. Κοινή ευθύνη σημαίνει να διανέμονται δίκαια τα κοινωνικά βάρη που σχετίζονται με τη δημογραφική αλλαγή:
«Η δημογραφική αλλαγή επιτρέπει στους ανθρώπους να ζήσουν όχι μόνο περισσότερο, αλλά προσφέρει επίσης ευκαιρίες για την κοινωνία στο σύνολό της. Ωστόσο, οι προκλήσεις της δημογραφικής αλλαγής θέτουν ζητήματα δικαιοσύνης. … Η συνεχιζόμενη αύξηση επαγγελματικών απαιτήσεων (τόσο για ψυχική όσο και για τοπική) ευελιξία των εργαζομένων απαιτούν μια εργασία πιο προσανατολισμένη στην επαγγελματική τους ιστορία. Αυτό που είναι αναγκαίο είναι μια επιμέρους ευελιξία στις ώρες εργασίας σε ορισμένα στάδια της επαγγελματικής ζωής, για παράδειγμα σε σχέση με την οικογένεια ή την ηλικία του εργαζομένου. Από την άλλη υπάρχει ανάγκη, κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής, για πολλαπλή αναβάθμιση δεξιοτήτων ή για την περαιτέρω κατάρτισή τους. Η δια βίου εκπαίδευση πρέπει να θεωρηθεί, ως έργο κράτους πρόνοιας και να προωθηθεί ενεργά στο κοινό. Προσόντα, για τον αγώνα ενάντια στην εκπαιδευτική φτώχεια είναι εξάλλου γενικότερα ένα βασικό μέσο για την αντιμετώπιση της φτώχειας» (σ. 38-39).
7. Κοινή ευθύνη σημαίνει συμβολή στην ισότητα των ευκαιριών, μέσω ένταξης και συμμετοχής:
«Η εκπαίδευση και οι κοινωνικές παροχές - προς όφελος των παραληπτών όσο και σε σχέση με τις κρατικές δαπάνες – πρέπει πάντα να ελέγχονται ως προς την αποτελεσματικότητά τους και, αν χρειαστεί, να επαναπροσδιορίζονται. Η εστίαση αυτή επιδιώκει επίσης κοινωνικές μεταρρυθμίσεις των τελευταίων δέκα ετών. Παρά τις προφανείς επιτυχίες, όπως η μείωση της ανεργίας, η πολιτική αυτή παραμένει αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση στον κοινωνικό διάλογο. Ένας λόγος είναι ότι τα αναγκαία βήματα για μια αλλαγή έχουν φέρει νέα προβλήματα. Αυτές περιλαμβάνουν την αύξηση της άτυπης απασχόλησης.
8. Κοινή ευθύνη σημαίνει ευρεία συμμετοχή στην αμειβόμενη εργασία:
«Η οριακή απασχόληση, καθώς και ο σχεδιασμός συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης έχει ... οδηγήσει σε εξαρθρώσεις. Αυτές οι μορφές απασχόλησης μπορεί μεν να είναι χρήσιμα εργαλεία για την αντιμετώπιση προσωρινών αναγκών για επιπλέον εργατικό δυναμικό. Δεν μπορούν όμως να αποτελούν το μέσο για μια μετάβαση προς την σταθερή απασχόληση. Κάποιοι εργοδότες, ωστόσο, χρησιμοποιούν το μέσο αυτό με καταχρηστικό τρόπο, καλύπτοντας μια μεσοπρόθεσμη ζήτηση με εργατικά χέρια που είναι φθηνότερα από το τακτικό εργατικό δυναμικό» (σ. 47-48).
9. Κοινή ευθύνη σημαίνει προώθηση της εκπαίδευσης για προσωπική ανάπτυξη και κοινωνική και οικονομική πρόοδο:
«Η εκπαίδευση πρέπει να προσαρμόζεται σε κοινωνικές αλλαγές όπως η δημογραφική εξέλιξη και η άνοδος του ποσοστού ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Επίσης να είναι ικανή να προσφέρει σαφείς απαντήσεις στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής προόδου. Οι αλλαγές αυτές απαιτούν από τους ανθρώπους ειδικές γνώσεις καθώς και την ικανότητα να προσαρμόζουν τις γνώσεις τους αυτές συνεχώς. Η δια βίου μάθηση δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια συνεχής και ολοκληρωμένη διαδικασία εκπαίδευσης καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής. Η πολιτική της εκπαίδευσης συνεπώς αποτελεί σημαντικό μέρος μιας προληπτικής κοινωνικής πολιτικής» (σ. 50).
10. Κοινή ευθύνη σημαίνει να συμμετέχουμε στη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής κοινότητας αλληλεγγύης και υπευθυνότητας:
«Η πολιτική, οικονομική και πολιτιστική ολοκλήρωση της Ευρώπης είναι τόσο προωθημένη ώστε σε όλα τα θέματα πρέπει να συνυπολογίζεται η ευρωπαϊκή διάσταση τους. Το βαθμό του πόσο συνυφασμένα είναι τα ευρωπαϊκά κράτη ήδη μεταξύ τους το βλέπουμε στη ονομαζόμενη κρίση του ευρώ. … Στο πνεύμα αλληλεγγύης, οι χώρες που πλήττονται από την κρίση, δεν θα πρέπει να εγκαταλειφθούν. Αληθινή αλληλεγγύη σημαίνει ότι η ενίσχυση πρέπει να ωφελεί τους πραγματικά αδύναμους και όχι μόνο τις τράπεζες στις δωρήτριες και πληττόμενες χώρες. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις διάσωσης συχνά ακολουθούν έντονα τις ιδιοτέλειες των πλουσιότερων χωρών. … Οι δικαιούχοι πρέπει να αναλάβουν οι ίδιοι την ευθύνη. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δεν υπάρχει κανένας τρόπος γύρω από την διευθέτηση των εθνικών προϋπολογισμών. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι ο στόχος αυτός μπορεί να εξουδετερώνεται από τις ριζικές περικοπές. Όμως, πρέπει να εξασφαλίζεται ότι τα βάρη μιας τέτοιας πολιτικής διανέμονται δίκαια. … Στις δύσκολες διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης του ευρώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι "το ιστορικό εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν πρέπει ποτέ να μειωθεί σε μια οικονομική πτυχή". Η ιστορία μας έχει διδάξει πως η Ευρώπη πρέπει να είναι μια κοινότητα ειρήνης, με κοινές αξίες και θεμελιώδεις πεποιθήσεις. Η ενοποίηση της Ευρώπης είναι εμπνευσμένη από την επιθυμία η ίδια να αναλάβει την τύχη της από κοινού. Σ’ αυτή την περίπτωση, η Γερμανία έχει ιδιαίτερη ευθύνη για την ανάπτυξη της ιδέας μιας ειρηνευτικής ευρωπαϊκής κοινότητας. … Η Ευρώπη ως η πλουσιότερη ήπειρος στον κόσμο έχει ευθύνη και για τον κόσμο. … Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ευθύνη και σε παγκόσμιο επίπεδο για την προώθηση μιας οικονομικής δραστηριότητας προς όφελος του Πλανήτη» (σ. 53-56).
Το κείμενο καταλήγει: «Ξανά και ξανά συναντάει κανείς τον ισχυρισμό ότι υπάρχει σύγκρουση μεταξύ ηθικής και οικονομίας. Στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης, τραπεζίτες παραδέχτηκαν ότι ορισμένα επιχειρηματικά μοντέλα και τρόποι επενδύσεων ήταν ηθικά αμφισβητήσιμα, και πως ακόμη και τράπεζες με διεθνή εμβέλεια δεν μπόρεσαν να τις αποφύγουν. Αιτία είναι οι κανόνες της διεθνούς χρηματοπιστωτικής αγοράς. Έναν παρόμοιο συλλογισμό συναντάει κανείς και σε εταιρείες που λειτουργούν με τους νόμους μιας παγκοσμιοποιημένης αγοράς, όταν έρχονται αντιμέτωπες με αιτιάσεις, ότι δραστηριοποιούνται σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες βλάπτοντας εκεί κάποια κοινωνικά ή περιβαλλοντικά πρότυπα. … Με ανησυχία διαπιστώνουμε ότι η οικονομία απομακρύνεται από την ηθική. … Είμαστε όμως πεπεισμένοι ότι ακόμη και σήμερα υπάρχουν απαντήσεις στο ζήτημα αυτό. Η δήλωσή μας αυτή αποσκοπεί στο να είναι μια συμβολή στη συζήτηση γύρω από τα θέματα αυτά. Θεωρούμε πως αυτή η δημόσια συνεισφορά των Εκκλησιών περιέχει επίσης και απαιτήσεις από εμάς τους ίδιους».
Στις 28 Φεβρουαρίου 2014, οι δύο μεγάλες Εκκλησίες
στη Γερμανία δημοσίευσαν κείμενο μιας κοινωνικής πρωτοβουλίας 60 σελίδων με
τίτλο «Κοινή ευθύνη για μια δίκαιη κοινωνία». Στη κοινή τους δήλωση επισημαίνουν ότι η
οικονομία έχει απομακρυνθεί από ηθικά πρότυπα και οικονομικές αρετές, όπως η
δικαιοσύνη, η ειλικρίνεια και η μετριοπάθεια. Αντ’ αυτών κυριαρχούν η απληστία
και η ακράτεια. Πιστεύουν ότι έτσι η κοινωνική συνοχή καταστρέφεται - με
μοιραίες συνέπειες για τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας.
Με τη δήλωσή τους αυτή οι προκαθήμενοι των δύο εκκλησιών στη Γερμανία, επιδιώκουν τον κοινωνικό διάλογο με στόχο μια νέα οικονομική και κοινωνική τάξη. Το μοντέλο της οικονομίας της αγοράς έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό, όμως η αγορά χρειάζεται ένα ηθικό πλαίσιο για την προστασία του ελεύθερου και θεμιτού ανταγωνισμού, αλλά και για την προστασία των δημόσιων αγαθών και του περιβάλλοντος.
 |
| Ο Nikolaus Schneider (αριστερά), πρόεδρος του Συμβουλίου της Ευαγγελικής Εκκλησίας στη Γερμανία και ο Robert Zollitsch, προκαθήμενος της Διάσκεψης των Γερμανών (Καθολικών) Επισκόπων παρουσιάζουν στη Φραγκφούρτη το κείμενο της οικουμενικής κοινωνικής πρωτοβουλίας (dpa/picture alliance/Boris Roessler) |
1. Κοινή ευθύνη σημαίνει οικονομική ανάπτυξη στην υπηρεσία του ανθρώπου:
«Οικονομικές δραστηριότητες - επιχειρηματικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένων και των συναλλαγών στις χρηματοπιστωτικές αγορές - δεν είναι αυτοσκοπός και ποτέ δεν πρέπει να ερμηνεύονται ως ιδιοτελής σκοπός. Στόχος τους πρέπει να είναι η ανθρώπινη ανάπτυξη, η εξάλειψη της φτώχειας, η απόκτηση νέων ουσιαστικών ανέσεων καθώς και η ανάπτυξη του κοινού καλού. Η μεγιστοποίηση του κέρδους με κάθε κόστος δεν μπορεί να αποτελεί ηθικά αποδεκτό αξίωμα - ειδικά όταν δε συνδέεται άμεσα με πραγματικό οικονομικό όφελος» (σ. 16).
2. Κοινή ευθύνη απαιτεί την αειφόρο ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς:
«Όταν, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Γερμανία, ιδρύθηκε η κοινωνική οικονομία της αγοράς, στόχος της ήταν ‘η σύνδεση της αρχής της ελευθερίας της αγοράς με την αρχή της κοινωνικής ισορροπίας’ (Alfred Müller-Armack). … Αποδείχτηκε πως η βασική ιδέα της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς εξακολουθεί να είναι επιτυχής στόχος όχι μόνο από ηθικής σκοπιάς, αλλά και ως προς τη βιωσιμότητα της κοινωνικής επιτυχίας, που σημαίνει: η οικονομική αποτελεσματικότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελούν στόχους εξίσου πολιτικής σημασίας. … Εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για δράση, όπως στη ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών. Εδώ αλλά και σε άλλους τομείς της οικονομίας, χρειαζόμαστε μια ρυθμιστική ανανέωση καθώς και μια ανανέωση της κουλτούρας της ευθύνης.» (σ. 20).
«Προφανώς, δεν έχει ακόμα δοθεί μια επαρκής απάντηση πώς, υπό τις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, μπορεί να οργανωθεί μια καλύτερη και κοινωνικά ισορροπημένη κοινωνική οικονομία της αγοράς στον 21ο αιώνα. Ηθικό μοντέλο θα πρέπει να είναι η όσο το δυνατόν πληρέστερη κοινωνική ένταξη και συμμετοχή όλων των ανθρώπων στη χώρα μας. Αυτό δεν αποτελεί απλά κοινωνική πολιτική με την στενή έννοια του όρου, αλλά ένα ολοκληρωμένο κοινωνικο-πολιτικό έργο της κοινωνίας των πολιτών. … Λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που συνδέονται με τη δημογραφική εξέλιξη δεν επιτρέπεται να αφήσουμε ανεκμετάλλευτες τις δεξιότητες και τα ταλέντα εκατομμυρίων ανθρώπων. Το συναφές ζήτημα της δικαιοσύνης μεταξύ των γενεών θα λάβει ιδιαίτερη σημασία και επείγοντα χαρακτήρα στο προσεχές μέλλον. Αυτοί που τώρα κατέχουν επισφαλείς θέσεις εργασίας ή δεν πρόκειται να λάβουν οποιαδήποτε ιδιωτική παροχή, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να ζήσουν στη φτώχεια σε μεγάλη ηλικία. Ως εκ τούτου, πρέπει να σκεφτούμε, πώς στο μέλλον θα οργανώσουμε την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών» (σ. 21-22).
3. Κοινή ευθύνη σημαίνει ανανέωση ρυθμιστικών και ηθικών προτύπων για την οικονομία:
«Η δημιουργία θεσμών που είναι σε θέση να εφαρμόσουν το νόμο για όλους με τον ίδιο τρόπο αποτελεί ευθύνη του κράτους. Αυτό σημαίνει ότι τα εν λόγω ιδρύματα, της εποπτείας του τραπεζικού τομέα και της φορολογικής διοίκησης, πρέπει να είναι εφοδιασμένα με κατάλληλες δεξιότητες, καθώς και με επαρκείς υλικούς και ανθρώπινους πόρους. Πρόκειται για σφάλματα της κανονιστικής πολιτικής και για ηθικά λάθη όταν οι επιπτώσεις επικίνδυνων επιχειρηματικών πρακτικών δεν θα βαραίνουν τους ιθύνοντες, αλλά τρίτους ή το κοινό. … Ευθύνη σημαίνει, ότι επενδυτές, στελέχη και επιχειρηματίες είναι υπόχρεοι για τις πράξεις τους» (σ. 24-25).
4. Κοινή ευθύνη σημαίνει εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών:
«Τα υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους αποτελούν πρόβλημα, γιατί περιορίζουν την οργανωτική και διαμορφωτική ικανότητα του δημόσιου τομέα σε όλα τα επίπεδα. Αν ένα αυξανόμενο μερίδιο των κρατικών εσόδων πρέπει να δαπανηθεί για την εξυπηρέτηση χρέους, τα κεφάλαια δεν επαρκούν, ώστε το δημόσιο να εκπληρώσει τα επείγοντα καθήκοντά του. Υποφέρουν κυρίως εκείνοι που εξαρτώνται από τις δημόσιες υπηρεσίες. … Με όλες τις απαραίτητες προσπάθειες να επιτευχθεί δημοσιονομική εξυγίανση, η λύση στην ευρωπαϊκή κρίση δεν μπορεί να επιφορτιστεί στις πλάτες εκατομμυρίων ανθρώπων που δεν την έχουν προκαλέσει. Η μείωση του χρέους η οποία επιτυγχάνεται κυρίως εις βάρος των πιο ευάλωτων μελών της κοινωνίας, λόγω μείωσης των απαραίτητων μελλοντικών επενδύσεων, είναι ηθικά απαράδεκτη. Επιπλέον, κατά τη γνώμη μας, ούτε είναι προς το συμφέρον των σημερινών ή μελλοντικών γενεών, να αποτύχει το σχέδιο «Ευρώπη» λόγω εθνικών φιλονικιών δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής» (σ. 28-31).
5. Κοινή ευθύνη σημαίνει βαθειά ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής αειφορίας στην οικονομική δραστηριότητα:
«Η χριστιανική πίστη μας καθιστά υπεύθυνους για τη δημιουργία που μας έχει εμπιστευτεί ο Θεός. Με δεδομένες τις τεράστιες παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις, τα όρια της οικολογικής ικανότητας του πλανήτη έχουν γίνει όλο και πιο εμφανή. Στο επίκεντρο βρίσκεται η κλιματική αλλαγή, η οποία απειλεί την ευημερία των σημερινών και των μελλοντικών γενεών και θέτει σε κίνδυνο το σύνολο της δημιουργίας. … Ταυτόχρονα η πορεία της οικονομικής ανάπτυξης πρέπει να απανεξαρτητοποιηθεί από μια περαιτέρω υπέρ- κατανάλωση πόρων και του περιβάλλοντος, προκειμένου να περιοριστεί η απειλή της κλιματικής αλλαγής» (σ. 34-35).
6. Κοινή ευθύνη σημαίνει να διανέμονται δίκαια τα κοινωνικά βάρη που σχετίζονται με τη δημογραφική αλλαγή:
«Η δημογραφική αλλαγή επιτρέπει στους ανθρώπους να ζήσουν όχι μόνο περισσότερο, αλλά προσφέρει επίσης ευκαιρίες για την κοινωνία στο σύνολό της. Ωστόσο, οι προκλήσεις της δημογραφικής αλλαγής θέτουν ζητήματα δικαιοσύνης. … Η συνεχιζόμενη αύξηση επαγγελματικών απαιτήσεων (τόσο για ψυχική όσο και για τοπική) ευελιξία των εργαζομένων απαιτούν μια εργασία πιο προσανατολισμένη στην επαγγελματική τους ιστορία. Αυτό που είναι αναγκαίο είναι μια επιμέρους ευελιξία στις ώρες εργασίας σε ορισμένα στάδια της επαγγελματικής ζωής, για παράδειγμα σε σχέση με την οικογένεια ή την ηλικία του εργαζομένου. Από την άλλη υπάρχει ανάγκη, κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής, για πολλαπλή αναβάθμιση δεξιοτήτων ή για την περαιτέρω κατάρτισή τους. Η δια βίου εκπαίδευση πρέπει να θεωρηθεί, ως έργο κράτους πρόνοιας και να προωθηθεί ενεργά στο κοινό. Προσόντα, για τον αγώνα ενάντια στην εκπαιδευτική φτώχεια είναι εξάλλου γενικότερα ένα βασικό μέσο για την αντιμετώπιση της φτώχειας» (σ. 38-39).
7. Κοινή ευθύνη σημαίνει συμβολή στην ισότητα των ευκαιριών, μέσω ένταξης και συμμετοχής:
«Η εκπαίδευση και οι κοινωνικές παροχές - προς όφελος των παραληπτών όσο και σε σχέση με τις κρατικές δαπάνες – πρέπει πάντα να ελέγχονται ως προς την αποτελεσματικότητά τους και, αν χρειαστεί, να επαναπροσδιορίζονται. Η εστίαση αυτή επιδιώκει επίσης κοινωνικές μεταρρυθμίσεις των τελευταίων δέκα ετών. Παρά τις προφανείς επιτυχίες, όπως η μείωση της ανεργίας, η πολιτική αυτή παραμένει αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση στον κοινωνικό διάλογο. Ένας λόγος είναι ότι τα αναγκαία βήματα για μια αλλαγή έχουν φέρει νέα προβλήματα. Αυτές περιλαμβάνουν την αύξηση της άτυπης απασχόλησης.
8. Κοινή ευθύνη σημαίνει ευρεία συμμετοχή στην αμειβόμενη εργασία:
«Η οριακή απασχόληση, καθώς και ο σχεδιασμός συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης έχει ... οδηγήσει σε εξαρθρώσεις. Αυτές οι μορφές απασχόλησης μπορεί μεν να είναι χρήσιμα εργαλεία για την αντιμετώπιση προσωρινών αναγκών για επιπλέον εργατικό δυναμικό. Δεν μπορούν όμως να αποτελούν το μέσο για μια μετάβαση προς την σταθερή απασχόληση. Κάποιοι εργοδότες, ωστόσο, χρησιμοποιούν το μέσο αυτό με καταχρηστικό τρόπο, καλύπτοντας μια μεσοπρόθεσμη ζήτηση με εργατικά χέρια που είναι φθηνότερα από το τακτικό εργατικό δυναμικό» (σ. 47-48).
9. Κοινή ευθύνη σημαίνει προώθηση της εκπαίδευσης για προσωπική ανάπτυξη και κοινωνική και οικονομική πρόοδο:
«Η εκπαίδευση πρέπει να προσαρμόζεται σε κοινωνικές αλλαγές όπως η δημογραφική εξέλιξη και η άνοδος του ποσοστού ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Επίσης να είναι ικανή να προσφέρει σαφείς απαντήσεις στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής προόδου. Οι αλλαγές αυτές απαιτούν από τους ανθρώπους ειδικές γνώσεις καθώς και την ικανότητα να προσαρμόζουν τις γνώσεις τους αυτές συνεχώς. Η δια βίου μάθηση δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια συνεχής και ολοκληρωμένη διαδικασία εκπαίδευσης καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής. Η πολιτική της εκπαίδευσης συνεπώς αποτελεί σημαντικό μέρος μιας προληπτικής κοινωνικής πολιτικής» (σ. 50).
10. Κοινή ευθύνη σημαίνει να συμμετέχουμε στη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής κοινότητας αλληλεγγύης και υπευθυνότητας:
«Η πολιτική, οικονομική και πολιτιστική ολοκλήρωση της Ευρώπης είναι τόσο προωθημένη ώστε σε όλα τα θέματα πρέπει να συνυπολογίζεται η ευρωπαϊκή διάσταση τους. Το βαθμό του πόσο συνυφασμένα είναι τα ευρωπαϊκά κράτη ήδη μεταξύ τους το βλέπουμε στη ονομαζόμενη κρίση του ευρώ. … Στο πνεύμα αλληλεγγύης, οι χώρες που πλήττονται από την κρίση, δεν θα πρέπει να εγκαταλειφθούν. Αληθινή αλληλεγγύη σημαίνει ότι η ενίσχυση πρέπει να ωφελεί τους πραγματικά αδύναμους και όχι μόνο τις τράπεζες στις δωρήτριες και πληττόμενες χώρες. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις διάσωσης συχνά ακολουθούν έντονα τις ιδιοτέλειες των πλουσιότερων χωρών. … Οι δικαιούχοι πρέπει να αναλάβουν οι ίδιοι την ευθύνη. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δεν υπάρχει κανένας τρόπος γύρω από την διευθέτηση των εθνικών προϋπολογισμών. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι ο στόχος αυτός μπορεί να εξουδετερώνεται από τις ριζικές περικοπές. Όμως, πρέπει να εξασφαλίζεται ότι τα βάρη μιας τέτοιας πολιτικής διανέμονται δίκαια. … Στις δύσκολες διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης του ευρώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι "το ιστορικό εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν πρέπει ποτέ να μειωθεί σε μια οικονομική πτυχή". Η ιστορία μας έχει διδάξει πως η Ευρώπη πρέπει να είναι μια κοινότητα ειρήνης, με κοινές αξίες και θεμελιώδεις πεποιθήσεις. Η ενοποίηση της Ευρώπης είναι εμπνευσμένη από την επιθυμία η ίδια να αναλάβει την τύχη της από κοινού. Σ’ αυτή την περίπτωση, η Γερμανία έχει ιδιαίτερη ευθύνη για την ανάπτυξη της ιδέας μιας ειρηνευτικής ευρωπαϊκής κοινότητας. … Η Ευρώπη ως η πλουσιότερη ήπειρος στον κόσμο έχει ευθύνη και για τον κόσμο. … Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ευθύνη και σε παγκόσμιο επίπεδο για την προώθηση μιας οικονομικής δραστηριότητας προς όφελος του Πλανήτη» (σ. 53-56).
Το κείμενο καταλήγει: «Ξανά και ξανά συναντάει κανείς τον ισχυρισμό ότι υπάρχει σύγκρουση μεταξύ ηθικής και οικονομίας. Στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης, τραπεζίτες παραδέχτηκαν ότι ορισμένα επιχειρηματικά μοντέλα και τρόποι επενδύσεων ήταν ηθικά αμφισβητήσιμα, και πως ακόμη και τράπεζες με διεθνή εμβέλεια δεν μπόρεσαν να τις αποφύγουν. Αιτία είναι οι κανόνες της διεθνούς χρηματοπιστωτικής αγοράς. Έναν παρόμοιο συλλογισμό συναντάει κανείς και σε εταιρείες που λειτουργούν με τους νόμους μιας παγκοσμιοποιημένης αγοράς, όταν έρχονται αντιμέτωπες με αιτιάσεις, ότι δραστηριοποιούνται σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες βλάπτοντας εκεί κάποια κοινωνικά ή περιβαλλοντικά πρότυπα. … Με ανησυχία διαπιστώνουμε ότι η οικονομία απομακρύνεται από την ηθική. … Είμαστε όμως πεπεισμένοι ότι ακόμη και σήμερα υπάρχουν απαντήσεις στο ζήτημα αυτό. Η δήλωσή μας αυτή αποσκοπεί στο να είναι μια συμβολή στη συζήτηση γύρω από τα θέματα αυτά. Θεωρούμε πως αυτή η δημόσια συνεισφορά των Εκκλησιών περιέχει επίσης και απαιτήσεις από εμάς τους ίδιους».
Σχόλια