Τρόποι συνεννόησης. Ο δρόμος της αρετής
Σε μέρες κρίσης, όλοι μας συνειδητοποιούμε πόσο απαραίτητη είναι η συναίνεση για να πάμε μπροστά, σαν άτομα και σαν κοινωνία. Η διαπραγμάτευση είναι ουσιαστικής σημασίας στοιχείο σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, επειδή συμφωνίες και συμβάσεις κάθε μορφής είναι απαραίτητο στοιχείο για την συμβίωση σε κάθε κοινωνία. Η διαπραγμάτευση είναι διαδικασία όπου το κάθε μέρος που συμμετέχει προσπαθεί να αποκτήσει από το αποτέλεσμα της διαδικασίας ένα πλεονέκτημα για τον εαυτό του. Τρείς γενικές κατηγορίες διαπραγμάτευσης υπάρχουν.
Η πρώτη κατηγορία αφορά μια συνεννόηση μονομερούς ικανοποίησης. Σ’ αυτή τη κατηγορία είναι μια ομάδα που επωφελείται εξ’ ολοκλήρου, εις βάρος της άλλης. Συναντάμε τέτοιου είδους «συνεννοήσεις» στις διαπροσωπικές μας σχέσεις όταν η μια ομάδα βρίσκεται εξ’ αρχής σε μειονεκτική θέση (π.χ. η σχέση υπερχρεωμένου οφειλέτη προς τον δανειστή). Τις παρατηρούμε επίσης και σε διακρατικές συνθήκες όταν η μια πλευρά έχει ηττηθεί σ’ έναν πόλεμο, π.χ. στη περίπτωση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας στο τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει ο συμβιβασμός. Οι περισσότερες συναινετικές αποφάσεις δικαστηρίων είναι τέτοιου είδους (Σολωμόνιες) λύσεις. Συχνά, διαπραγματεύσεις που αφορούν θέματα μισθολογικά ή πολιτικά είναι τέτοιου είδους συμβιβαστικές λύσεις. Σκοπεύουν αφ’ ενός να γεφυρώσουν ασυμβίβαστες θέσεις, όμως το ύφος τους μειώνει τα οφέλη των δύο πλευρών, έτσι ώστε και οι δύο να νιώθουν ταυτόχρονα κερδισμένες και ηττημένες.
Υπάρχει όμως και ένας τρίτος δρόμος: η συνεννόηση αμφότερου οφέλους (win/win). Με μια τέτοιας μορφής συνεννόηση, όλες οι πλευρές αισθάνονται άνετα με την λύση που επιτυγχάνεται και δεσμεύονται περαιτέρω σε ένα σχέδιο δράσης. Αυτού του είδους συνεννόηση θεωρεί τη ζωή ως αρένα συνεργασίας και όχι ως αρένα ανταγωνισμού. Βασίζεται στην ιδέα ότι υπάρχει αφθονία για όλους και ότι η επιτυχία ενός ατόμου ή μίας πλευράς δεν επιτυγχάνεται εις βάρος της επιτυχίας των άλλων ή αποκλείοντας την.
Συνεννοήσεις αμφότερου οφέλους ποντάρουν στην εναλλακτική λύση. Όχι στην αποκλειστικότητα (η λύση σας ή η λύση μας), αλλά στην καλύτερη εφικτή λύση. Όλα εξαρτώνται από την οπτική γωνιά και την προδιάθεση μας να δούμε το ποτήρι μισο-άδειο (θέση απαισιοδοξίας) ή μισο-γεμάτο (θέση αισιοδοξίας). Δεν εξαρτώνται όλα από την προδιάθεσή μας απέναντι στον αντίπαλό μας με τον οποίο διαπραγματευόμαστε. Πρόκειται και για την αντίληψή μας απέναντι στη ζωή και ειδικά, για το αν είμαστε σε θέση να δούμε το όλον ή μόνο τον εαυτό μας σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη υπόθεση.
Προσωπικά θεωρώ ότι μόνο η προσωπική σχέση του ανθρώπου με τον Ιησού Χριστό τον καθιστά ικανό να υπερβεί τον πρωτόγονο εαυτό του και να αναζητήσει ανώτερες αρχές που καθορίζουν το Είναι του και το Σκοπό του. Ένα παράδειγμα από την Παλαιά Διαθήκη ίσως το κάνει κατανοητό αυτό.
Στο βιβλίο της Γένεσης αναφέρεται ένα από τα πρώτα παραδείγματα συνεννόησης ανάμεσα σε δύο συγγενείς, τον Αβραάμ και τον Λώτ. Κτηνοτρόφοι και οι δυό, τα κοπάδια τους και οι επιχειρήσεις τους είχαν αυξηθεί τόσο που δημιουργούσαν τριβές ανάμεσα στους υπαλλήλους των. Ο Αβραάμ πήρε την πρωτοβουλία να προτείνει στον ανιψιό του Λωτ να χωρίσουν τα κοπάδια τους και να κατοικήσουν σε διαφορετικά μέρη για να αποφεύγονται στο μέλλον οι τριβές μεταξύ τους. Η πρόταση του Αβραάμ ήταν μάλιστα να δώσει στον Λωτ να διαλέξει το χώρο εγκατάστασής του κι εκείνος θα συμβιβαζόταν με αυτή την επιλογή (βλέπε Γεν. 13, 8-9).
Ιδού ένα πρώτο παράδειγμα συνεννόησης αμφότερου οφέλους. Η φράση που χαρακτηρίζει τη στάση του Αβραάμ: «δεν είναι πάσα η γη έμπροσθέν σου;» έχει σημασία, επειδή δείχνει έναν άνθρωπο με προδιάθεση γενναιοδωρίας, χωρίς φοβίες να κάνει μια τυχόν αρνητική για το συμφέρον του επιλογή. Είναι στάση που βασίζεται με πίστη στο Θεό που «θα προβλέψει» (Γεν. 22, 8).
Ο Stephen Covey γράφει [1]: «Υπάρχουν τρία γνωρίσματα χαρακτήρα σε μια συνεννόηση αμφότερου οφέλους. Πρώτον, η ακεραιότητα και δεύτερον η ωριμότητα, δηλαδή η ισορροπία μεταξύ θάρρους και εκτίμησης. Εάν ένα άτομο μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις του με θάρρος, ταυτόχρονα όμως και την εκτίμησή του για τις πεποιθήσεις και τα συναισθήματα του άλλου, τότε πρόκειται για ώριμο άτομο. Τρίτον, η νοοτροπία αφθονίας, ότι δηλαδή υπάρχει αφθονία για όλους. ... Άνθρωποι με νοοτροπία έλλειψης έχουν τεράστιες δυσκολίες να συμμεριστούν με άλλους αναγνώριση και επιβράβευση, εξουσία και εμπιστοσύνη, ακόμη και με τους συνεργάτες τους. Δυσκολεύονται επίσης στο να είναι πραγματικά χαρούμενοι για τις επιτυχίες των άλλων - μερικές φορές ακόμη και με τα μέλη της ίδιας της οικογένειάς τους ή στενούς φίλους και συνεργάτες.»
Τις μέρες αυτές, που όλοι γύρω μας διεκδικούν τα συμφέροντά τους χωρίς να βλέπουν και τις ανάγκες του συνόλου, άνθρωποι πίστης, σαν τον Αβραάμ, είναι λίγοι, μπορούν όμως να κάνουν τη διαφορά.
[1] Stephen R. Covey: The 7 Habits of Highly Effective People, Free Press: New York, 1989, σελ. 217-219
Η πρώτη κατηγορία αφορά μια συνεννόηση μονομερούς ικανοποίησης. Σ’ αυτή τη κατηγορία είναι μια ομάδα που επωφελείται εξ’ ολοκλήρου, εις βάρος της άλλης. Συναντάμε τέτοιου είδους «συνεννοήσεις» στις διαπροσωπικές μας σχέσεις όταν η μια ομάδα βρίσκεται εξ’ αρχής σε μειονεκτική θέση (π.χ. η σχέση υπερχρεωμένου οφειλέτη προς τον δανειστή). Τις παρατηρούμε επίσης και σε διακρατικές συνθήκες όταν η μια πλευρά έχει ηττηθεί σ’ έναν πόλεμο, π.χ. στη περίπτωση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας στο τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει ο συμβιβασμός. Οι περισσότερες συναινετικές αποφάσεις δικαστηρίων είναι τέτοιου είδους (Σολωμόνιες) λύσεις. Συχνά, διαπραγματεύσεις που αφορούν θέματα μισθολογικά ή πολιτικά είναι τέτοιου είδους συμβιβαστικές λύσεις. Σκοπεύουν αφ’ ενός να γεφυρώσουν ασυμβίβαστες θέσεις, όμως το ύφος τους μειώνει τα οφέλη των δύο πλευρών, έτσι ώστε και οι δύο να νιώθουν ταυτόχρονα κερδισμένες και ηττημένες.
Υπάρχει όμως και ένας τρίτος δρόμος: η συνεννόηση αμφότερου οφέλους (win/win). Με μια τέτοιας μορφής συνεννόηση, όλες οι πλευρές αισθάνονται άνετα με την λύση που επιτυγχάνεται και δεσμεύονται περαιτέρω σε ένα σχέδιο δράσης. Αυτού του είδους συνεννόηση θεωρεί τη ζωή ως αρένα συνεργασίας και όχι ως αρένα ανταγωνισμού. Βασίζεται στην ιδέα ότι υπάρχει αφθονία για όλους και ότι η επιτυχία ενός ατόμου ή μίας πλευράς δεν επιτυγχάνεται εις βάρος της επιτυχίας των άλλων ή αποκλείοντας την.
Συνεννοήσεις αμφότερου οφέλους ποντάρουν στην εναλλακτική λύση. Όχι στην αποκλειστικότητα (η λύση σας ή η λύση μας), αλλά στην καλύτερη εφικτή λύση. Όλα εξαρτώνται από την οπτική γωνιά και την προδιάθεση μας να δούμε το ποτήρι μισο-άδειο (θέση απαισιοδοξίας) ή μισο-γεμάτο (θέση αισιοδοξίας). Δεν εξαρτώνται όλα από την προδιάθεσή μας απέναντι στον αντίπαλό μας με τον οποίο διαπραγματευόμαστε. Πρόκειται και για την αντίληψή μας απέναντι στη ζωή και ειδικά, για το αν είμαστε σε θέση να δούμε το όλον ή μόνο τον εαυτό μας σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη υπόθεση.
Προσωπικά θεωρώ ότι μόνο η προσωπική σχέση του ανθρώπου με τον Ιησού Χριστό τον καθιστά ικανό να υπερβεί τον πρωτόγονο εαυτό του και να αναζητήσει ανώτερες αρχές που καθορίζουν το Είναι του και το Σκοπό του. Ένα παράδειγμα από την Παλαιά Διαθήκη ίσως το κάνει κατανοητό αυτό.
Στο βιβλίο της Γένεσης αναφέρεται ένα από τα πρώτα παραδείγματα συνεννόησης ανάμεσα σε δύο συγγενείς, τον Αβραάμ και τον Λώτ. Κτηνοτρόφοι και οι δυό, τα κοπάδια τους και οι επιχειρήσεις τους είχαν αυξηθεί τόσο που δημιουργούσαν τριβές ανάμεσα στους υπαλλήλους των. Ο Αβραάμ πήρε την πρωτοβουλία να προτείνει στον ανιψιό του Λωτ να χωρίσουν τα κοπάδια τους και να κατοικήσουν σε διαφορετικά μέρη για να αποφεύγονται στο μέλλον οι τριβές μεταξύ τους. Η πρόταση του Αβραάμ ήταν μάλιστα να δώσει στον Λωτ να διαλέξει το χώρο εγκατάστασής του κι εκείνος θα συμβιβαζόταν με αυτή την επιλογή (βλέπε Γεν. 13, 8-9).
Ιδού ένα πρώτο παράδειγμα συνεννόησης αμφότερου οφέλους. Η φράση που χαρακτηρίζει τη στάση του Αβραάμ: «δεν είναι πάσα η γη έμπροσθέν σου;» έχει σημασία, επειδή δείχνει έναν άνθρωπο με προδιάθεση γενναιοδωρίας, χωρίς φοβίες να κάνει μια τυχόν αρνητική για το συμφέρον του επιλογή. Είναι στάση που βασίζεται με πίστη στο Θεό που «θα προβλέψει» (Γεν. 22, 8).
Ο Stephen Covey γράφει [1]: «Υπάρχουν τρία γνωρίσματα χαρακτήρα σε μια συνεννόηση αμφότερου οφέλους. Πρώτον, η ακεραιότητα και δεύτερον η ωριμότητα, δηλαδή η ισορροπία μεταξύ θάρρους και εκτίμησης. Εάν ένα άτομο μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις του με θάρρος, ταυτόχρονα όμως και την εκτίμησή του για τις πεποιθήσεις και τα συναισθήματα του άλλου, τότε πρόκειται για ώριμο άτομο. Τρίτον, η νοοτροπία αφθονίας, ότι δηλαδή υπάρχει αφθονία για όλους. ... Άνθρωποι με νοοτροπία έλλειψης έχουν τεράστιες δυσκολίες να συμμεριστούν με άλλους αναγνώριση και επιβράβευση, εξουσία και εμπιστοσύνη, ακόμη και με τους συνεργάτες τους. Δυσκολεύονται επίσης στο να είναι πραγματικά χαρούμενοι για τις επιτυχίες των άλλων - μερικές φορές ακόμη και με τα μέλη της ίδιας της οικογένειάς τους ή στενούς φίλους και συνεργάτες.»
Τις μέρες αυτές, που όλοι γύρω μας διεκδικούν τα συμφέροντά τους χωρίς να βλέπουν και τις ανάγκες του συνόλου, άνθρωποι πίστης, σαν τον Αβραάμ, είναι λίγοι, μπορούν όμως να κάνουν τη διαφορά.
[1] Stephen R. Covey: The 7 Habits of Highly Effective People, Free Press: New York, 1989, σελ. 217-219
Σχόλια