Είµαστε έθνος καραγκιόζηδων;

Διάβαζα πρόσφατα (Βήμα της Κυριακής της 4/9/2011) μια εύστοχη ανάλυση του Γιάννη Μαρίνου, ο οποίος αναδημοσίευσε ένα παλαιότερο άρθρο του με τίτλο «Είμαστε έθνος καραγκιόζηδων». Ιδού λοιπόν αποσπάσµατα από το άρθρο αυτό: 

«Από χρόνια ήθελα να εκφράσω τη µεγάλη απορία µου για την ενθουσιώδη υιοθέτηση και προβολή του µύθου του Καραγκιόζη στην Ελλάδα από πλήθος ανθρώπων της τέχνης και της διανόησης, από παιδαγωγούς και από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Ισως κανένας µυθικός ήρωας δεν έχει θαυµασθεί όσο αυτός ο πρωταγωνιστής του Θεάτρου Σκιών. Και όµως αυτός ο κακοµούτσουνος και κακοµοίρης είναι συµπύκνωση των πιο απεχθών ελαττωµάτων που γέννησε η ανθρώπινη ψυχή.

Είναι πρώτα-πρώτα τεµπέλης. Παριστάνει ότι θέλει δήθεν να δουλέψει και γι’ αυτό κατά καιρούς επαγγέλλεται τα πάντα. Στην πραγµατικότητα όµως υποδύεται µια επαγγελµατική ιδιότητα µε µόνιµη πρόθεση να ξεγελάσει τους άλλους για να τα κονοµήσει. Σταθερή επιδίωξή του είναι να βγάλει λεφτά χωρίς να κοπιάσει.

Οσάκις µε την απάτη δεν τα καταφέρνει, η εύκολη λύση που µας διδάσκει ως καταφύγιο είναι η κλοπή. Αλλωστε το µακρύ χέρι του είναι το σταθερό σύµβολο της µόνης δεξιοτεχνίας που τον χαρακτηρίζει: να δέρνει και κυρίως να κλέβει. Και προσέξτε το κι αυτό – όχι από τους πολλά έχοντες, αλλά από τα εύκολα θύµατα. Εκείνον που συνήθως κατακλέβει είναι ο πιο στενός του φίλος, ο Χατζηαβάτης. Ετσι εξευτελίζει και την υψηλή ανθρώπινη αρετή της φιλίας.

Ενα τέτοιο βρωµερό υποκείµενο είναι πολύ φυσικό να χαρακτηρίζεται από τη µέχρις αηδίας ταπεινοφροσύνη απέναντι των ισχυρών και τη βάρβαρη και µέχρι µοχθηρίας µεταχείριση των αδυνάτων. ∆έρνει ασταµάτητα τον Χατζηαβάτη και όποιον άλλον αδύναµο γύρω του, χωρίς να φείδεται ούτε των παιδιών του, ενώ η κακοµεταχείριση τηςγυναίκας του είναι ό,τι ταπεινωτικότερο για το ασθενές φύλο. Είναι φυσικά και άδικος. Οσάκις κονοµήσουν κάτι µε τον Χατζηαβάτη αναλαµβάνει τη µοιρασιά κατά τη γνωστή ρήση: “Τα δικά σου δικά µου και τα δικά µου δικά µου”. Ακόµη, αρέσκεται να χλευάζει τους αφελείς, όπως ο µπαρµπα-Γιώργος, τον οποίον επίσης εξαπατά.

Ετσι, εκτός από την ασέβεια προς τους γηραιότερους συγγενείς, το πρότυπο Καραγκιόζης µάς ωθεί να κοροϊδεύουµε κι από πάνω αυτούς που εξαπατούµε. Να µην ξεχάσω και τον ρόλο του Καραγκιόζη ως οικογενειάρχη. Γιατί δεν αρκείται να δείχνει το κακό παράδειγµα. Το διδάσκει κιόλας. Παραδίνει ανελλιπώς στα παιδιά του µαθήµατα κλοπής και απάτης ως µέσο πλουτισµού µε χλευασµό της εργασίας, της εντιµότητας, των γηρατειών. 

Ο Καραγκιόζης σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσµου θα ήταν το κορυφαίο πρότυπο του παραδείγµατος προς αποφυγήν. Και όµως στην Ελλάδα (ανεξάρτητα και πέρα από το εύλογο λαογραφικό και ιστορικό ενδιαφέρον του µύθου) έχει υιοθετηθεί από πλείστους παιδαγωγούς και από τα κρατικά µέσα ενηµέρωσης ως κατάλληλο πρότυπο για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών µας. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί η τόσο ενθουσιώδηςπροβολή στα παιδιά, αν δεν θέλαµε να τα διδάξουµε εξ απαλών ονύχων την κλοπή, την απάτη, την αδικία, το ψέµα, την απανθρωπιά, τη βαναυσότητα, το γλείψιµο των ισχυρών και το κλωτσοπάτηµα των αδυνάτων. Μήπως τελικά είµαστε ένα έθνος καραγκιόζηδων;»

Δε θα σχολιάσω την πρωτότυπη αυτή περιγραφή. Απλώς κάποια ερωτήματα θέλω να θέσω: Η Εκκλησία, έχει άραγε χάσει το παιχνίδι για τη διαμόρφωση αξιών στη σημερινή κοινωνία καθώς και τη διδαχή αρετών που πηγάζουν από την πλούσια παράδοση της Αγίας Γραφής; Μήπως η ηθική ξευτίλα που χαρακτηρίζει την κοινωνία μας σήμερα οφείλεται και στο γεγονός ότι επί δεκαετίες προτιμήσαμε να διδάσκουμε στα παιδιά μας τις ιστορίες ενός Καραγκιόζη, αφήνοντας στην πάντα τον πλούτο μιας βιβλικής χριστιανικής παράδοσης;

Έστω και σήμερα, δεν είναι αργά να επανεξετάσουμε τις επιλογές μας και να στραφούμε στο Ευαγγέλιο!