Πώς ξεπερνιέται το κακό

Στις 22 Ιουλίου 2011, ο Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ, Νορβηγός ναζιστής, τοποθέτησε βομβιστικό μηχανισμό σε αυτοκίνητο έξω από κυβερνητικά κτίρια στο κέντρο της πρωτεύουσας της Νορβηγίας, Όσλο. Η έκρηξη προκάλεσε τον θάνατο οκτώ ατόμων. Στη συνέχεια, μετέβη σε κατασκήνωση νεολαίας στο νησί Ουτόγια, παριστάνοντας τον αστυνομικό, όπου πραγματοποιώντας μια μαζική σφαγή πυροβόλησε μέχρι θανάτου 69 ακόμη άτομα, πριν τελικά συλληφθεί από τις Νορβηγικές αρχές. Τον Αύγουστο του 2012 καταδικάστηκε για μαζικές δολοφονίες και τρομοκρατία.

Πριν από λίγες εβδομάδες κυκλοφόρησε ταινία με τίτλο «22 Ιουλίου» η οποία περιγράφει τα τρομακτικά γεγονότα και διηγείται τα παρασκήνια και την δίκη της υπόθεσης. Ομολογώ πως τότε είχα παραξενευτεί ότι μετά από ένα τόσο αποτρόπαιο έγκλημα το δικαστήριο θα επέτρεπε στον θήτη να κάνει δημόσια προκήρυξη της ιδεολογίας του. Εκείνος, με την πρώτη του εμφάνιση στο βήμα – π.χ. κάνοντας τον χαιρετισμό των ναζί και μιλώντας για την πράξη του ως «πόλεμο» κατά μιας ανεκτικής ως προς την μετανάστευση πολιτικής ελίτ – το χρησιμοποίησε αυτό για να περιφρονήσει τα θύματα και τις οικογένειές τους. Το είχα κατατάξει ως ιδιοτροπία μιας υπερβολικά φιλελεύθερης κοινωνίας, σε χώρα της Σκανδιναβίας. Αλλά η ταινία με δίδαξε διαφορετικά. Σε ένα Κράτος Δικαίου οι κατηγορούμενοι έχουν δικαιώματα που η κοινωνία πρέπει να σέβεται, όσο αποτρόπαιες και φρικιαστικές κι αν είναι οι πράξεις. Στη δίκη δόθηκε το δικαίωμα στο θήτη να μιλήσει, αλλά επίσης και σε όποιο από τα θύματα ήθελε να εκφραστεί, σε πολιτισμένο κλίμα, χωρίς κραυγές και αισχρολογίες.

Εντυπωσιακή θεώρησα την μαρτυρία του ήρωα-θύμα στην ταινία, ο οποίος είχε δεχτεί πέντε σφαίρες κοιτάζοντας κατάματα τον θύτη, αλλά επέζησε μετά από μακρύ δρόμο ανάρρωσης, τρέφοντας όμως μέσα του μεγάλο θυμό. Δέχτηκε, ύστερα από εσωτερική μάχη, να καταθέσει μαρτυρία λέγοντας στον κατηγορούμενο: «Εσύ έκανες τόσο κακό, αλλά δεν πέτυχες τους σκοπούς σου. Μου πήρες τους φίλους μου που είχαν τόσα όνειρα για τη ζωή και τόσα να προσφέρουν στην κοινωνία, και προσπάθησες κι εμένα να με εξοντώσεις. Αλλά μένεις μόνος μέσα στο μίσος σου, ενώ εγώ έχω την οικογένειά μου, έχω πόθους για τη ζωή μου, έχω αγάπη …»

Φιλελεύθερη κοινωνία. Κοινωνία που προτιμά την διαφάνεια, τον διάλογο και όχι την μυστικοπάθεια και το ψεύδος, ούτε οι υποθέσεις της να μένουν αδίκαστες ή στην αφάνεια. Με τον τρόπο αντιμετώπισης του κακού αναδείχτηκε ως ώριμη κοινωνία και το κράτος ένα πραγματικό Κράτος Δικαίου. Ο τότε πρωθυπουργός της Νορβηγίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, είχε επιβάλλει την άπλετη διαλεύκανση  των συμβάντων και αυστηρά μέτρα αντιμετώπισης παρόμοιων γεγονότων στο μέλλον.

Σε μια από τις τελευταίες σκηνές η ταινία δείχνει τον Μπρέιβικ και τον συνήγορό του να συνομιλούν. Αμετανόητος ο κατάδικος του λέει ότι θα έκανε το ίδιο αν του δινόταν ξανά η ευκαιρία και ο δικηγόρος του απαντά: «Έχασες το παιχνίδι, εγώ και τα παιδιά μου σε νικήσαμε». Και φεύγει χωρίς να του δώσει χέρι αποχαιρετισμού.

Στο Σταυρό ο Χριστός είδε κατάματα τον αρχηγό του κακού λέγοντάς του: «Έχασες το παιχνίδι». Ο πόλεμος έχει κερδηθεί, αλλά υπάρχουν ακόμη μάχες στις οποίες καλούμαστε κι εμείς καθημερινά να ανταποκριθούμε.